वर्ग दोन ते वर्ग एक जमिनीचे रूपांतरण कसे करावे? | संपूर्ण माहिती (2025 अपडेटेड मार्गदर्शक)
परिचय:
वर्ग दोन (Class 2) म्हणजे मर्यादित वापरासाठीची जमीन, तर वर्ग एक (Class 1) म्हणजे मालकाला संपूर्ण मालकी हक्क असलेली जमीन. जमिनीचा व्यवहार, विक्री, वारसांमध्ये हस्तांतरण यासाठी वर्ग दोन जमिनीचे वर्ग एकमध्ये रूपांतरण करणे आवश्यक असते. महाराष्ट्र शासनाने यासाठी ठराविक प्रक्रिया व अटी ठरवल्या आहेत. या ब्लॉगमध्ये आपण ह्या संपूर्ण प्रक्रियेवर सविस्तर माहिती पाहणार आहोत.
1. अर्ज करण्यापूर्वी अटी व पात्रता
✅ जमीन शासकीय असली तरी शासनाच्या आदेशानुसार वर्ग रूपांतरण करता येते.
✅ जमीन कोणत्याही न्यायालयीन वादात नसावी.
✅ शासकीय अभिलेखांमध्ये (7/12, फेरफार उतारे) अर्जदाराचे नाव असावे.
✅ महसूल थकबाकी नसावी.
✅ स्थानिक प्राधिकरणाचे (ग्रामपंचायत, नगरपालिका) नियम पाळलेले असावेत.
✅ जमीन शासकीय असली तरी शासनाच्या आदेशानुसार वर्ग रूपांतरण करता येते.
✅ जमीन कोणत्याही न्यायालयीन वादात नसावी.
✅ शासकीय अभिलेखांमध्ये (7/12, फेरफार उतारे) अर्जदाराचे नाव असावे.
✅ महसूल थकबाकी नसावी.
✅ स्थानिक प्राधिकरणाचे (ग्रामपंचायत, नगरपालिका) नियम पाळलेले असावेत.
2. अर्ज कसा करावा?
संबंधित तहसील कार्यालयात किंवा प्रांत कार्यालयात अर्ज सादर करा.
अर्जात खालील माहिती द्या:
जमिनीचा सर्वे नंबर व गट नंबर
जमिनीचा सध्याचा वापर (शेती/घर/इतर)
अपेक्षित वापर व कारण
अर्जासोबत आवश्यक कागदपत्रे जोडावीत.
संबंधित तहसील कार्यालयात किंवा प्रांत कार्यालयात अर्ज सादर करा.
अर्जात खालील माहिती द्या:
जमिनीचा सर्वे नंबर व गट नंबर
जमिनीचा सध्याचा वापर (शेती/घर/इतर)
अपेक्षित वापर व कारण
अर्जासोबत आवश्यक कागदपत्रे जोडावीत.
3. आवश्यक कागदपत्रे:
✅ अर्जदाराचा ओळख पुरावा (आधार, पॅन, वोटर आयडी)
✅ 7/12 उतारा व 8A उतारा
✅ फेरफार उतारा (Mutation Entry)
✅ प्रॉपर्टी कार्ड
✅ पूर्वीच्या वर्ग दोन मंजुरी आदेशाची प्रत (असल्यास)
✅ Land Use Certificate
✅ Municipal Clearance (गावठाण हद्दीत असल्यास)
✅ मोजणीचा नकाशा (जर आवश्यक असेल तर)
✅ अर्जदाराचा ओळख पुरावा (आधार, पॅन, वोटर आयडी)
✅ 7/12 उतारा व 8A उतारा
✅ फेरफार उतारा (Mutation Entry)
✅ प्रॉपर्टी कार्ड
✅ पूर्वीच्या वर्ग दोन मंजुरी आदेशाची प्रत (असल्यास)
✅ Land Use Certificate
✅ Municipal Clearance (गावठाण हद्दीत असल्यास)
✅ मोजणीचा नकाशा (जर आवश्यक असेल तर)
4. शुल्क व चलन प्रक्रिया:
अर्ज शुल्क व वर्ग बदल शुल्क हे जिल्हा महसूल कार्यालयाद्वारे ठरवले जाते.
काही ठिकाणी प्रति हेक्टर/प्रति गुंठा प्रमाणे शुल्क आकारले जाते.
चलनाची प्रत अर्जासोबत जोडणे बंधनकारक.
अर्ज शुल्क व वर्ग बदल शुल्क हे जिल्हा महसूल कार्यालयाद्वारे ठरवले जाते.
काही ठिकाणी प्रति हेक्टर/प्रति गुंठा प्रमाणे शुल्क आकारले जाते.
चलनाची प्रत अर्जासोबत जोडणे बंधनकारक.
5. चौकशी व प्रत्यक्ष पाहणी:
तहसीलदार किंवा तलाठी प्रत्यक्ष जाऊन जमीन पाहणी करतात.
चौकशी अहवाल तयार करून पुढे पाठवला जातो.
अहवालाच्या आधारावर मंजुरी/नकार दिला जातो.
तहसीलदार किंवा तलाठी प्रत्यक्ष जाऊन जमीन पाहणी करतात.
चौकशी अहवाल तयार करून पुढे पाठवला जातो.
अहवालाच्या आधारावर मंजुरी/नकार दिला जातो.
6. अर्ज नाकारल्यास काय करावे?
तहसीलदार/प्रांत अधिकाऱ्यांकडून लेखी कारण मागून घ्या.
SDO किंवा वरिष्ठ महसूल अधिकारी यांच्याकडे अपील करणे शक्य आहे.
तहसीलदार/प्रांत अधिकाऱ्यांकडून लेखी कारण मागून घ्या.
SDO किंवा वरिष्ठ महसूल अधिकारी यांच्याकडे अपील करणे शक्य आहे.
7. मंजुरी आदेश व नोंदणी:
मंजुरी मिळाल्यानंतर वर्ग दोन वरून वर्ग एकमध्ये नोंद केली जाते.
ही नोंद 7/12 उताऱ्यावर करण्यात येते.
मंजुरीनंतर जमीन विक्री/हस्तांतरण करता येते.
मंजुरी मिळाल्यानंतर वर्ग दोन वरून वर्ग एकमध्ये नोंद केली जाते.
ही नोंद 7/12 उताऱ्यावर करण्यात येते.
मंजुरीनंतर जमीन विक्री/हस्तांतरण करता येते.
8. प्रक्रिया पूर्ण होण्यास लागणारा कालावधी:
सामान्यतः 1 ते 3 महिने लागतात.
विशेष परिस्थितीमध्ये अधिक वेळ लागू शकतो.
सामान्यतः 1 ते 3 महिने लागतात.
विशेष परिस्थितीमध्ये अधिक वेळ लागू शकतो.
9. शासकीय सूचना व टीप:
जर जमीन पूर्वी कोणत्याही अटींसह वर्गबदलासाठी दिली गेली असेल, त्या अटी पूर्ण झाल्याशिवाय रूपांतरण होत नाही.
मंजुरी मिळेपर्यंत जमिनीचे व्यवहार करू नयेत.
जर जमीन पूर्वी कोणत्याही अटींसह वर्गबदलासाठी दिली गेली असेल, त्या अटी पूर्ण झाल्याशिवाय रूपांतरण होत नाही.
मंजुरी मिळेपर्यंत जमिनीचे व्यवहार करू नयेत.
10. वर्ग एक मध्ये रूपांतरणाचे फायदे:
✅ जमिनीवर संपूर्ण मालकी हक्क मिळतो.
✅ विक्री/हस्तांतरणात अडथळे राहत नाहीत.
✅ बँक कर्ज घेता येते.
✅ व्यवसायिक वापर करता येतो.
✅ वारसांमध्ये हस्तांतरण सुलभ होते.
✅ जमिनीवर संपूर्ण मालकी हक्क मिळतो.
✅ विक्री/हस्तांतरणात अडथळे राहत नाहीत.
✅ बँक कर्ज घेता येते.
✅ व्यवसायिक वापर करता येतो.
✅ वारसांमध्ये हस्तांतरण सुलभ होते.
11. ऑनलाईन अर्ज व अधिक माहिती:
अधिकृत संकेतस्थळ: https://mahabhulekh.maharashtra.gov.in
तहसील कार्यालय/जिल्हाधिकारी कार्यालय भेट देऊन अधिक माहिती मिळवा.
अधिकृत संकेतस्थळ: https://mahabhulekh.maharashtra.gov.in
तहसील कार्यालय/जिल्हाधिकारी कार्यालय भेट देऊन अधिक माहिती मिळवा.
निष्कर्ष:
वर्ग दोन ते वर्ग एक रूपांतरण ही कायदेशीर, फायदेशीर आणि जमिनीचे व्यवहार सोपे करणारी प्रक्रिया आहे. सर्व अटी व कागदपत्रे पूर्ण केल्यास ही प्रक्रिया सुरळीत पार पडते. शासनाच्या मार्गदर्शक तत्त्वांनुसार वेळेत आणि योग्य अर्ज केल्यास आपण सहजपणे जमिनीचे वर्ग रूपांतरण करू शकतो.
टीप: या ब्लॉगमध्ये दिलेली माहिती ही 2025 साली लागू असलेल्या नियमांवर आधारित आहे. स्थानिक प्रशासनाच्या सूचनेनुसार बदल शक्य आहेत.
FAQs (मराठीत):
वर्ग दोन जमिनीचा वर्ग एक मध्ये रूपांतरण का करावे लागते?
उत्तर: वर्ग दोन जमिनीवर मर्यादित वापर केला जाऊ शकतो, विशेषतः शेतीसाठी. वर्ग एकमध्ये रूपांतरण केल्यास ती जमीन व्यावसायिक, निवासी, किंवा कोणत्याही कायदेशीर उपयोगासाठी वापरता येते.
वर्ग दोन ते वर्ग एक जमिनीचे रूपांतरण कोण करू शकतो?
उत्तर: जमिनीचा मालक, ज्याच्या नावावर सातबारा उतारा आहे आणि कोणताही न्यायालयीन वाद नाही, तो व्यक्ती रूपांतरणासाठी अर्ज करू शकतो.
वर्ग रूपांतरणासाठी कोणते कागदपत्रे लागतात?
उत्तर: सातबारा उतारा, आठ अ उतारा, जमीन मालकीचे पुरावे, आधार कार्ड, वर्ग दोन मंजुरी आदेश, फेरफार उतारा, मोजणी नकाशा इत्यादी कागदपत्रे आवश्यक असतात.
वर्ग दोन जमिनीचे रूपांतरण ऑनलाईन करता येते का?
उत्तर: सध्या ही प्रक्रिया बहुतेक ठिकाणी ऑफलाइन आहे, मात्र माहिती व अर्जाच्या प्रारूपासाठी महाभुलेख पोर्टल वर भेट देऊ शकता.
रूपांतरणास किती वेळ लागतो?
उत्तर: वर्ग रूपांतरण प्रक्रियेला सामान्यतः १ ते ३ महिने लागतात. विशेष परिस्थितीत अधिक कालावधी लागू शकतो.
वर्ग एक जमिनीचे फायदे कोणते?
उत्तर: वर्ग एक जमीन वापरासाठी कोणतीही अडचण राहत नाही. विक्री, हस्तांतरण, कर्ज मिळवणे तसेच बांधकामासाठी ही जमीन अधिक सोयीची ठरते.
जर तहसीलदाराने रूपांतरण नाकारले तर काय करावे?
उत्तर: तहसीलदाराकडून लेखी नकाराचे कारण घेऊन संबंधित SDO किंवा जिल्हा अधिकारी यांच्याकडे अपील करता येते.
👉 Legal Help in Marathi वर आणखी कायदेशीर माहिती मिळवा!
Reviewed by Legal Help in Marathi
on
जून ०३, २०२५
Rating:
.png)
कोणत्याही टिप्पण्‍या नाहीत:
टिप्पणी पोस्ट करा