पोलिसांच्या गैरवर्तणूकीबाबत विरोधात वरिष्ठाकडे तक्रार कशी करावी

जर कोणी पोलीस अधिकारी विनाकारण तुमच्याशी गैरवर्तन करत असेल किंवा शिवीगाळ करत असेल किंवा मारहाण करत असेल किंवा बेकायदेशीर वागणूक देत असेल, तर त्याविरुद्ध कायदेशीर कारवाईसाठी तक्रार नोंदवता येते. पुढील पर्यायांचा वापर करून तक्रार प्रक्रिया पुढे नेता येते.

1️⃣ स्थानिक पोलीस ठाण्यात तक्रार नोंदवा

सर्वप्रथम, संबंधित पोलीस ठाण्यात लेखी तक्रार द्या.
तक्रार दिल्यानंतर प्राप्ती पावती (Acknowledgment Receipt) मिळवा.

2️⃣ वरिष्ठ अधिकाऱ्यांकडे तक्रार द्या

स्थानिक पोलीस कारवाई न करत असल्यास काय करावे?

जर स्थानिक पोलीस तुमच्या तक्रारीकडे दुर्लक्ष करत असतील किंवा योग्य कारवाई करत नसतील, तर तुम्ही वरिष्ठ अधिकाऱ्यांकडे तक्रार दाखल करू शकता. यामुळे तुमच्या प्रकरणाची चौकशी होऊन योग्य निर्णय घेतला जाऊ शकतो.

1️⃣ वरिष्ठ पोलीस अधिकाऱ्यांकडे तक्रार करण्याचे पर्याय

✅ पोलीस अधीक्षक (SP) किंवा पोलीस उपायुक्त (DCP)

➡ जिल्ह्याच्या पोलीस अधीक्षक (Superintendent of Police - SP) किंवा शहराच्या पोलीस उपायुक्त (Deputy Commissioner of Police - DCP) यांच्याकडे लेखी तक्रार द्या.

➡ जर स्थानिक पोलीस स्टेशनने तुमची तक्रार नोंदवली नाही, तर SP किंवा DCP हे थेट आदेश देऊ शकतात.

✅ पोलीस महानिरीक्षक (IGP) किंवा पोलीस आयुक्त (CP)

➡ मोठ्या शहरांमध्ये पोलीस आयुक्त (Commissioner of Police - CP) यांच्याकडे तक्रार दाखल करता येते.

➡ ग्रामीण आणि विभागीय पातळीवर, पोलीस महानिरीक्षक (Inspector General of Police - IGP) यांच्याकडे अर्ज करता येतो.

2️⃣ तक्रार करण्याच्या पद्धती

📌 लेखी स्वरूपात तक्रार द्या:

तक्रारीत पूर्ण माहिती द्या (घटना, वेळ, ठिकाण, जबाबदार अधिकारी, पोलिसांचे दुर्लक्ष).
घटनेचे पुरावे आणि संबंधित कागदपत्रे जोडावीत.
तक्रार ई-मेल किंवा पोस्टद्वारेही पाठवता येते.

📌 ऑनलाइन पोर्टल किंवा हेल्पलाइन वापरा:

काही राज्य सरकारे ऑनलाइन पोलीस तक्रार पोर्टल चालवतात.
राज्य पोलीस वेबसाइट किंवा गृह मंत्रालयाच्या पोर्टलवर (e-complaint system) तक्रार दाखल करता येते.

📌 मानवाधिकार आयोग (NHRC) किंवा न्यायालयाचा पर्याय:

जर पोलीस प्रशासनाने दखल घेतली नाही, तर राष्ट्रीय मानवाधिकार आयोग (NHRC) किंवा राज्य मानवाधिकार आयोग (SHRC) कडे अर्ज करता येतो.
तसेच, हायकोर्टात रिट याचिका दाखल करून न्याय मिळवता येतो.

👉 तक्रार प्रत्यक्ष भेटून, ई-मेलद्वारे किंवा पोस्टाने पाठवू शकता.

3️⃣ मानवाधिकार आयोगाकडे तक्रार करा

राज्य मानवाधिकार आयोग (SHRC) किंवा राष्ट्रीय मानवाधिकार आयोग (NHRC) कडे तक्रार सादर करू शकता.
अधिकृत वेबसाइटवरून ऑनलाईन अर्ज भरण्याची सुविधा उपलब्ध आहे.

4️⃣ न्यायालयात FIR नोंदवण्याची मागणी करा

जर पोलीस तक्रार नोंदवायला नकार देत असतील, तर BNSS 175 (3) अंतर्गत न्यायालयात अर्ज दाखल करू शकता.
न्यायालयाच्या आदेशाने पोलिसांना FIR नोंदवण्यास भाग पाडले जाऊ शकते.

5️⃣ लोकायुक्त किंवा गृहमंत्रालयाकडे तक्रार करा

सरकारी अधिकारी किंवा पोलिसांनी नियमांचे उल्लंघन केल्यास, लोकायुक्त (Lokayukta) किंवा राज्य/केंद्रीय गृहमंत्रालयाकडे तक्रार पाठवू शकता.

महत्त्वाचे मुद्दे:

तक्रार लेखी स्वरूपात द्या आणि त्याची प्रत ठेवा.

साक्षीदार, सीसीटीव्ही फुटेज किंवा इतर पुरावे असल्यास त्यांचा उल्लेख करा.

कायदेशीर सल्ल्यासाठी वकिलांची मदत घ्या.

पोलिसांच्या गैरवर्तणूकीबाबत विरोधात वरिष्ठाकडे तक्रार कशी करावी | How to complain to a superior against unfair treatment by the police